|
Stanislaw Staszic (1755 - 1826)
To jedna z najpiekniejszych postaci okresu oswiecenia,
ktory swoim dzialanie odcisnal decydujace pietno na losach
swego narodu. Pochodzil z malego miasteczka Pila w Wielkopolsce.
Ze wzgledu na swoje mieszczanskie pochodzenie osobiscie odczul
krzywde nierownosci spolecznej. Stan duchowny i czesc rodzinnego
majatku mial mu wydatnie pomoc w tym co chcial osiagnac w
przyszlosci.Odznaczal sie goracym patriotyzmem i zrozumieniem
drugiego czlowieka, caly swoj entuzjazm poswiecil dwom sprawom:
Ojczyznie i nauce. Ksztalcil sie w kierunkach scislych na
uniwersytetach w Lipsku i Getyndze oraz w College de France
w Paryzu. Zainteresowany geologia robil wyprawy geologiczne
w Alpy i Apeniny i ta dziedzina nauki miala sie stac jednym z
glownych jego zajec. Gwaltownie oburzony przeszkodami, na jakie
na kazdym kroku napotykal w Kraju obywatel plebejskiego
pochodzenia, zwrocil sie ku pisarstwu spolecznemu i politycznemu.
Zainspirowany lektura filozofow francuskich, zwaszcza Jana Jakuba
Rousseau, sformulowal radykalny program reform. Przedstawil
nierowne i niesprawiedliwe traktowanie nie tylko mieszczan, ale
takze chlopow, ktorzy stanowili decydujaca liczbe spoleczenstwa.
W takich dzielach jak Uwagi nad zyciem Jana Zamojskiego (1787) i
Przestrogi dla Polski torowal droge postepowi spolecznemu
przemawiajac do rozumu i uczuc czytelnika. Torujac droge
postepowi spolecznemu, pczyczynil sie w duzej mierze rozbudzenia
swiadomosci narodowej. Wswoim wlasnym majatku ziemie podzielil
miedzy chlopow i utworzyl wzorcowa wspolnote, zorganizowana
wokol spoldzielni, ze szkolami, bankiem i szpitalem. Reszte
przeznaczyl na cele publiczne budujac w Warszawie palac
Towarzystwa Przyjaciol Nauk, ktorego prezesem zostal w 1808
oraz pomnik Kopernika. Istnieja tam one do dnia dzisiejszego.
|